یکی از شایع ترین عوارض بلند مدت دیابت، آسیب کلیوی است. این بیماری که تحت عنوان نفروپاتی دیابتی یا بیماری کلیوی دیابتی (DKD) نیز شناخته می شود، نتیجه ناهنجاری های عروقی ناشی از دیابت است و خطر مرگ و میر را افزایش می دهد. علاوه بر این، دیابت شیرین عامل اصلی خطر ابتلا به بیماری کلیوی مرحله نهایی (ESRD) است که پیشرفته ترین مرحله بیماری کلیوی محسوب میگردد.
دیابت یا بیماری قند چیست؟
در دیابت بدن قادر به ساخت انسولین( هورمونی است که میزان قند خون را تنظیم می کند) به میزان کافی یا استفاده از انسولین ساخته شده در بدن نیست. میزان شیوع دیابت در جهان طی دو هفته اخیر به نحو چشمگیری رو به افزایش است و پیش بینی می شود تا حدود 20 سال آینده بیشتر از 360 میلیون نفر در جهان مبتلا به دیابت شوند. دیابت فرد را در معرض خطر سایر بیماری ها مثل بیماری قلبی، سکته مغزی، نابینایی و بیماری کلیه قرار می دهد.
درگیری کلیه ها در دیابت چگونه است؟
گلومرول ها که کلافه مویرگی داخل کلیه هستند، حاوی سوراخ های ریزی هستند که به صورت صافی عمل می کنند و مواد زائد خون از طریق این سوراخ های ریز وارد لوله های کلیوی شده و ادرار را تشکیل می دهد. دیابت باعث تخریب این صافی شده و به دلیل افزایش حجم خونی که از داخل رگ های کلیه می گذرد به مرور زمان این صافی وظیفه خود را به خوبی انجام نمی دهد و بعضی از پروتئین های ادرار مانند آلبومین در ادرار دفع می شوند، در نتیجه در اولین مراحل آسیب کلیوی آلبومین در ادرار بیمار دفع می شود. در صورت عدم تشخیص و درمان به موقع آن بعد از مدتی دچار نارسایی کلیه می شود.
علائم و نشانه های درگیری کلیوی چیست؟
درگیری کلیه در جریان دیابت عموما علامت یا نشانه ای ایجاد نمی کند. بیمار کلیوی می تواند به آرامی شروع شده و پیش از این که فرد متوجه شود که مشکلی دارد، بسیار شدید شود. اولین نشانه وجود مقادیر کمی از پروتئین یا آلبومین در ادرار ( میکروآلبومینوری) می باشد. هر چه مدت زمان ابتلا به دیابت در شما طولانی تر باشد، خطر بروز بیماری کلیوی بیشتر می شود.
نشانه های بیماری کلیوی چیست؟
- پروتئین در ادرار( پروتئین اوری)
- فشار خون بالا( بیش از 130/85 میلیمتر جیوه)
- افزایش وزن
- کاهش اشتها
- جمع شدن مایعات در بدن مانند ورم قوزک پا، انگشتان یا زیر چشم
- کاهش نیاز به انسولین یا قرص های دیابت
- خستگی و ضعف
- تهوع و استفراغ
- اشکال در تمرکز
- کاهی رنگ شدن پوست
- بی خوابی، همراه با خستگی روزانه
فاکتورهای خطر برای ایجاد بیماری کلیه در زمینه دیابت چیست؟
- سابقه فامیلی وجود مشکل کلیوی در زمینه دیابت
- فشار خون بالا
- کنترل نامناسب قند خون
- مصرف سیگار
- چاقی
- سن بالا
- مشکلات بینایی یا عصبی در زمینه دیابت
تشخیص بیماری کلیه چگونه است؟
با توجه به این که درگیری کلیه در دیابت به خصوص در سال های اول کاملا بدون علامت و نشانه است، بایستی هر فرد دیابتی به محض تشخیص بیماری دیابت به فکر کلیه خود باشد و حتما غربالگری از نظر مشکل کلیه را انجام دهد.
زمان مناسب غربالگری چه موقع است؟
در افراد با دیابت تیپ 1 پس از گذشت 5 سال از شروع دیابت و در افراد با دیابت تیپ 2 به محض تشخیص دیابت، بایستی آزمایش ادرار از نظر بررسی وجود آلبومین در ادرار انجام شده و اگر مشکل کلیوی وجود داشت، با پزشک متخصص در این زمینه مشورت کنید و اگر مشکل کلیوی وجود نداشت بایستی این غربالگری سالیانه تکرار شود و همچنین آزمایشات خونی برای ارزیابی عملکرد کلیه باید به طور سالیانه انجام شود.
سرانجام عوارض کلیوی دیابت چیست؟
مهم ترین عارضه درگیری کلیه در زمینه دیابت پیشرفته آن به سمت نارسایی مزمن کلیه و نهایتا نیاز به انجام دیالیز و پیوند کلیه است.
- پیشگیری و درمان:
درگیری کلیه ها به دنبال دیابت را بایستی در مراحل اولیه تشخیص داد، چون فقط در این مرحله می توان درمان موثر آن را شروع کرد. - توصیه هائی که برای پیشگیری می شود:
کنترل مناسب و دقیق قند خون( به خصوص در مراحل اولیه دیابت بسیار موثر است)
کنترل مناسب فشار خون( در افرادی که دیابت دارند، ولی هنوز پروتئین دفع نمی کنند، فشار خون باید کمتر از 130/80 باشد و اگر دفع پروتئین داشته باشد، باید کمتر از 125/75 میلیمتر جیوه باشد.
محدودیت مصرف پروتئین و نمک در رژیم غذایی
عدم استفاده از سیگار
کاهش وزن در افراد چاق - درمان:
شامل همه موارد پیشگیری به علاوه استفاده از داروهای خاص زیر نظر پزشک متخصص و نهایتا در موارد پیشرفته بیماری انجام دیالیز و پیوند کلیه است. به طور کلی در تمام این مطلب شایع ترین علت نارسایی پیشرفت کلیه در دنیا بیماری دیابت است.